Ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması, ünsüz türemesi ve ünsüz düşmesi konularını öğrenebilmeniz için öncelikli olarak aşağıdaki ünsüz harflerin özelliklerini öğrenmeniz gerekmektedir.

Ünsüz benzeşmesi, yumuşaması, türemesi ve düşmesi / Sessiz harflerin özellikleri
Yukarıdaki klişeleşmiş tabloda önemli olan ve konu anlatımlarıyla sorularda sıkça karşılaşacağınız sessiz harfler şunlardır:
- Sert Sessizler = f, s, t, k, ç, ş, h, p (FıSTıKÇı ŞaHaP)
- Yumuşak Sessizler = b, c, d, g
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)
Bir sözcüğün son hecesi “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert sessiz harflerinden biri ile biterse ve bu sözcüğe “c, d, g” yumuşak sessiz harfleriyle başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak ünsüzler sözcüğün sonundaki ünsüzün etkisiyle sertleşerek “c ünsüzü ç’ye”, “d ünsüzü t’ye” ve “g ünsüzü k’ye” dönüşür. Bu değişime “ünsüz benzeşmesi” adı verilir.
Bir sözcükte ünsüz benzeşmesini bulabilmek için:
- Sözcükte ”f, s, t, k, ç, ş, h, p” ve “ç, t, k” ünsüzlerinin yan yana gelip gelmediğine bakılır,
- Yan yana gelmiş ise bu iki harften birinin sözcüğün kök ya da gövdesinde diğerinin ise ekte olup olmadığına bakılır.
Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri
Sınıf – ca = Sınıfça = (Bu kelimedeki sınıf kelimesine getirilen “ca” eki, “f” sert ünsüz harfinden dolayı sertleşmiş ve “ça” ekine dönüşmüştür.)
Taraf – dar – Taraftar
Kümes – den = Kümesten
Küs – gün = Küskün
Et – cil = Etçil
Yurt – daş = Yurttaş
İnat – cı = İnatçı
Unut – gan = Unutkan
Çocuk – ca = Çocukça
Sıcak – dan = Sıcaktan
Seç – gin = Seçkin
Geç – ti = Geçti
Güreş – ci = Güreşçi
Çalış – gan = Çalışkan
Külah – dan = Külahtan
Silah – cı = Silahçı
Arap – ca = Arapça
Dolap – ta = Dolapta
Çap – gın = Çapkın
NOT: Ünsüz benzeşmesi konusunda dikkat etmeniz gereken şey yukarıda eklerin asıl hallerinin “c, d, g” sesleri ile başlıyor olmasıdır. Örneğin “dı, di, du, dü” görülen geçmiş zaman ekinin “tı, ti, tu, tü” gibi çok şekillerinin var olması ünsüz benzeşmesi kuralındandır. Aşağıda benzeşme kuralından dolayı çok şekilli olarak bulunan bazı ekleri sıraladık. Sözcüklerde bu eklerle sıkça karşılaşacaksınız:
-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü (Görüşen geçmiş zaman eki) – Seçtik
-dan, -den, -tan, -ten (Ayrılma hali eki) – Yataktan
–da, -de, -ta, -te (Bulunma hali eki) – Kitapta
-ca, -ce, -ça, –çe (Eşitlik hali eki) – Açıkça
-dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür (Bildirme eki) – Okumaktır
-cı, -ci, -cu, -cü, -çı, -çi, -çu, -çü (İsimden isim yapma eki) – Simitçi
-ca, -ce, -ça, -çe (İsimden isim yapma eki) – Farsça
-daş, -taş (İsimden isim yapma eki) – meslektaş
-cıl, -cil, -cul, -cül, -çıl, -çil, -çul, -çül (İsimden isim yapma eki) – etçil
-gı, -gi, -gu, -gü, -kı, -ki, -ku, -kü (Fiilden isim yapma eki) – atkı
-gan, -gen, -kan, ken (Fiilden isim yapma eki) – Yapışkan
-gaç, -geç, -kaç, -keç (Fiilden isim yapma eki) – Kıskaç
-dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür (Fiilden isim yapma eki) -Biriktirmek
-dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük (Sıfat fiil eki) – Geçtiğim yollar
NOT: Rakamlar ve özel isimlere gelen eklerde de ünsüz benzeşmesi kuralı geçerlidir.
Örnek:
1985’de Sivas’da doğdum. (Yanlış)
1985’te Sivas’ta doğdum. (Doğru)
Ünsüz Yumuşaması
Sözcük köklerinin, gövdelerinin veya bazı ekleri almış hallerinin sonunda bulunan “p, ç, t, k” sessiz harflerinin yanına ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde “p, ç, t, k” sesleri yumuşayarak “p sesi b’ye”, “ç sesi c’ye”, “t sesi d’ye”, “k sesi g, ğ’ye” dönüşür. Bu duruma ünsüz yumuşaması adı verilir.
Ünsüz Yumuşaması Örnekleri
Sonu “p” ile biten kelimelere örnekler:
Kasap – ı = Kasabı (Ünsüz yumuşaması)
Dolap – ım = Dolabım
Cevap – ımı = Cevabımı
Sebep – ini = Sebebini
Rakip – ine = Rakibine
Hesap – ı = Hesabı
Takip – e = Takibe
Sahip – inden = Sahibinden
Muhatap – ınız = Muhatabınız
Talep – in = Talebin
Mahcup – uz = Mahcubuz
Kitap – a = Kitaba
Nasip – im = Nasibim
Sonu “ç” ile biten kelimelere örnekler:
Ağaç – ı = Ağacı (Ünsüz yumuşaması)
İlaç – ımı = İlacımı
Yamaç – a = Yamaca
Demeç – i = Demeci
Kireç – i = Kireci
Topaç –ım = Topacım
Dalgıç – a = Dalgıca
Başlangıç – ında = Başlangıcında
Süzgeç –in = Süzgecin
İnanç – ım = İnancım
Sevinç – ini = Sevincini
Yırtmaç – ı = Yırtmacı
Sonu “t” ile biten kelimelere örnekler:
Yoğurt – un = Yoğurdun (Ünsüz yumuşaması)
Tokat – ı = Tokadı
Taklit – ini = Taklidini
Senet – iniz = Senediniz
Umut – unu = Umudunu
İnat – ını = İnadını
Geçit – e = Geçide
Kanat – ına = Kanadına
Sonu “k” ile biten kelimelere örnekler:
Kelebek – e =Kelebeğe (Ünsüz yumuşaması)
Ekmek – i = Ekmeği
Kirpik – inde = Kirpiğinde
Tüfek – e = Tüfeğe
Kazak – ım = Kazağım
Sağlık – ınız = Sağlığınız
Bayrak – ımız = Bayrağımız
Kayık – a = Kayığa
Yaprak – ın = Yaprağın
Kitaplık – a = Kitaplığa
Gözlük – üm = Gözlüğüm
Sözlük – e = Sözlüğe
Kaşık – ı = Kaşığı
NOT: Özel isimlerde yumuşama yapılmaz ve yabancı dillerden Türkçeye girmiş bazı alıntı kelimelerde de ünsüz yumuşaması meydana gelmez.
Örnekler:
Doğru Yanlış
Mehmet’e Mehmed’e
Yozgat’a Yozgad’a
Cumhuriyete Cumhuriyede
hukuku hukuğu
devlete devlede
sanata sanada
milletin milledin
NOT: Bazı tek heceli sözcüklerde yumuşama olurken bazıların ünsüz yumuşaması meydana gelmez.
Örnekler:
Doğru Yanlış
Sütü südü (Ünsüz yumuşaması olmaz)
Çöpü Çöbü
Sapı Sabı
Koçum Kocum
Keki Kegi
Atın Adın
Topa Toba
Saçın Sacın
Doğru Yanlış
Kalbim Kalpim (Ünsüz yumuşaması olur)
Ucu Uçu
Göğü Gökü
Dibi dipi
Kabı Kapı (tencerenin kabı)
Bir öğretmen arkadaşımızın, daha çok ilköğretim düzeyindeki arkadaşlarımıza hitap eden ünsüz benzeşmesi ve yumuşaması ile ilgili konu anlatımını inceleyebilirsiniz.
Ünsüz Türemesi
- Dilimize Arapçadan girmiş bazı sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında eki alan sözcüğün sonundaki harf türeyerek ikizleşir. Buna “ünsüz türemesi” denir.
Ünsüz Türemesi Örnekleri:
Sır – ını = Sırrını (Sır kelimesinin son harfi “r” ünlü ile başlayan bir ek aldığı için ünsüz türemesi meydana gelmiştir.)
Hak – ım = Hakkım
Tıb – i = Tıbbi
Şık – ını = Şıkkını
Af – ı = Affı
Had – imi = Haddimi
Red – ine = Reddine
Rab – ine = Rabbin
Zam – ı = Zammı
- Bazı sözcükler “etmek, olmak, eylemek” gibi yardımcı fiillerle birlikte kullanıldıklarında sözcüğün sonundaki ünsüz harfte türeme meydana gelir. Bir isim ve bir yardımcı fiille birlikte kullanılan ve ünsüz türemesi meydana gelen bu sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler:
Af – etmek = Affetmek
His – etmek = Hissetmek
Ret – eylemek = Reddeylemek
Hal – olmak = Hallolmak
Zan – etmek = Zannetmek
Ünsüz Düşmesi
- Sonu “k” ünsüz harfi ile biten sözcüklere “–cık, -cik, -cuk, -cük, -cek” küçültme eklerinden biri geldiğinde sözcüğün sonundaki “k” harfi ünsüz düşmesine uğrar.
Ünsüz Düşmesi Örnekleri
Ufak – cık = Ufacık
Küçük – cük = Küçücük
Alçak – cık = Alçacık
Minik – cik = Minicik
Büyük- cek = Büyücek
Sıcak – cık = Sıcacık
Yumuşak – cık =Yumuşacık
- Sonu “k” ünsüzü ile biten bazı sözcüklere “-l,-mse” yapım eki getirildiğinde sözcüğün sonundaki “k” ünsüzü düşer.
Örnekler:
Yüksek – l – mek = Yükselmek
Alçak – l – mak = Alçalmak
Küçük – l – mek = Küçülmek
Ufak – l – mak = Ufalmak
Küçük – mse – mek = Küçümsemek
- Bazı birleşik sözcüklerde de ünsüz düşmesi meydana gelebilir.
Örnekler:
Ast – teğmen = Asteğmen
Üst – teğmen = Üsteğmen
Başka bir ses bilgisi konusu olan büyük ünlü uyumu ve küçük ünlü uyumu hakkındaki konu anlatımını inceleyebilirsiniz. Ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması, ünsüz türemesi ve ünsüz düşmesi ile ilgili sormak istediğinizi ve eklemek istediklerinizi bizlerle paylaşabilirsiniz. İyi çalışmalar.
güzel
bencede çok güzel
Bana çok yardımcı oldu bu site
aynennnnnn
2 ve 3. satırdaki harfler ”c,d,g” değil ”b,c,d,g” olacak lütfen hatanızı değiştirin.
Eğer değiştirmezseniz millet hep yanlış bilgi alacak haberiniz olsun…
Hocam tam olarak nereyi kastettiğinizi açık yazmamışsınız ama söylemeye çalıştığınız galiba “Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)” konusundaki “Bir sözcüğün son hecesi “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert sessiz harflerinden biri ile biterse ve bu sözcüğe “c, d, g” yumuşak sessiz harfleriyle başlayan bir ek gelirse….” kısmı. Eğer bura ise bilgide bir yanlışlık yok. Yavuz hocam sizce “b” harfi ile başlayan bir ek var mı dilimizde? Bunu söyler ve örnek ile açıklar mısınız…
Teşekkür ederim çok yardımcı oldunuz sağolun
Teşekkürler.
Çok yardımcı oldunuz
çok iyi çok yardımcı oldunuz teşekürler
Çok sağ olun inşallah yarınki sınavım sizin sayenizde iyi geçer.
Yarınki sınavınızda başarılar diliyoruz.
bence çok ama çok güzel
konular çok kolay dil anlatımım karneme 92 geldi
Tebrik eder başarılarınızın devamını dileriz.
katılıyorum
öğretmenimiz hem ödev verdi hemde sınavda çıkacağını söyledi ödevimi yaptım ve buna çalıştım ayrıca hem sınavımdan 100 aldım hemde takdir aldım türkçe sayesinde çok ama çok teşekkür ederim:) 🙂
Tebrik ederiz 🙂
çoK süper
çok teşekkürler 😀
Çok yardımcı oldu bu site ALLAH razı olsun sizden
Arkadaşlar rakamlara gelen eklerde ünsüz benzeşmesi nedir bilen söylesin.
Okunurken sonu “f, t, k, ç, ş, h, p” sessiz harflerinden biriyle biten rakamlara “c, d, g” ekleri ile başlayan ekler gelirse “c, d, g” sesleri sertleşir. Örneğin:
3 (üç)=
3’de(yanlış), 3’te (doğru)5 (beş)=
5’den(yanlış), 5’te (doğru)40 (kırk)=
40’da(yanlış), 40’ta (doğru)Güzel ama bazıları eksik ünlü düşmesi vb. eksik ben bir Türkçe öğretmeni olarak tamamlanmasını ve bu sayede öğrencilerin daha iyi öğrenmesini önemle rica ediyorum.
Değerli Hocam, belki gözünüzden kaçmış olabilir sitemizdeki ses bilgisi konusu “ünlü olayları” ve “ünsüz olayları” şeklinde kategorize edilmiştir. Belirtmiş olduğunuz konu şu linkte yer almaktadır: http://www.turkdilbilgisi.com/ses-bilgisi/unlu-dusmesi-daralmasi-turemesi.html İyi günler dileriz.
Merhaba bence çok güzel olmuş teşekkürler yarın deneme sınavım var ve anlamadığım Türkçe konuları buradan bakıyorum. İyi ki böyle bir site var. Çok teşekkür ederim.
Sınavınızda başarılar diliyoruz.
Belki de 10 kez benzeşmeyi öğretmenlerden dinlemişimdir ama daha ilk kez anlıyorum keşke herkes böyle anlatsa.
Çok teşekkürler.
Anlamış olmanıza sevindik. Başarılar dileriz.
Ünlü düşmesi yok oda olsaydı iyi olurdu
Merhaba Kaan;
Ses bilgisi konularından ünlü uyumları ile ilgili olanları ayrı başlık altında, ünsüz uyumları ile ilgili olanları da ayrı şekilde incelediğimiz için ünlü düşmesi konusuna http://www.turkdilbilgisi.com/ses-bilgisi/unlu-dusmesi-daralmasi-turemesi.html linkinden ulaşabilirsin 😉
Çok sağolun yarın sınavım vardı konuları burdan daha iyi anladım Allah sizden razı olsun.
Başarılar diliyoruz.
Aşağıdaki soruyu çözemedim, cevabı verilmiş ama yinede anlayamadım nasıl olduğunu açıklayabilirmisiniz?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sert ünsüz benzeşmesine örnek vardır?
A) Bu sokağın yolları çok bozuk.
B) Baskın basanındır, derler.
C) Kapalı yollar bir bir açılıyor.
D) Her söze hemen inanır.
Yanıt: B
Baskın kelimesinde ünsüz benzeşmesi meydana gelmiştir.
Bas (fiil kökü) – kın (fiilden isim yapma eki)
-kın ekinin asıl hali “-gın” şeklindedir.
Yumuşak sesliyle başlayan “-gın” eki, sert sessiz ile biten kelimeye eklendiğinde “-kın” şekline dönüşmüştür sevgili Erkan.
Baskın
Yarın sınavımız var inşallah iyi not alırım sizin sitenizi okudum baya da anladım okulda bu kadar iyi anlamıyordum sağolun sınavdan iyi not almamı bekliyorum inşallah
Sevgili Enes, sınavında başarılar diliyoruz.
yarın sınav var inşallah güzel not alırım teşekür ederim
güzel
Süper bir site sağolun başarılarınızın devamını bekleriz…
teşekkürler işime yaradı
Mükemmeldi çok teşekkür ederim çok işime yaradı sağ olun.
Katılıyorum site çok güzel inşallah başkaları da bu siteden bilgilendirilir.
yarın türkçe sınavım var allah razı olsun çok iyi
Sağolun teşekkürler
Çok teşekkürler, eba’da bu konular tablet olduğu için mi ne açılmıyor. En kısa ve öz bilgiyi burada bulabildim, çok teşekkürler. Sınavım var yarın çok gerekliydi bu konular.😊
Yarınki sınavım için gerekli olan her bilgi burada.Anlatımınızı ve örneklerinizi beğendim. Sınavım için yardımcı oldu.Teşekkür ederim 😊👌👍