İsimler, isim soylu sözcükler ve fiil türündeki bütün kelimeler; nesneleri ve hareketleri tek tek karşılayan, onların tek tek adları olan kelimelerdir. O nesneleri ve hareketleri bazı çeşitli yönleri ile daha geniş olarak ifade etmek için tek kelimeden daha fazla sözcüğe ihtiyaç duyulur.
Tek bir kelimenin karşılayamadığı, tek kelime olarak karşılıklarının, adlarının bulunmadığı; daha geniş dil birlikleri ile ifade etmek zorunda olduğumuz durumlar vardır. İşte bu durumda birbiriyle ilgisi olan, biri diğerini sahiplik (iyelik) yönünden tamamlayan, en az iki isimden oluşan kelime gurubuna başvurulur ki bunlara biz “isim tamlamaları” diyoruz.
Örneğin; resimde görülen nesneye sadece “düğme” demek onu tam anlamıyla tarif etmediğimiz anlamına gelir. Çünkü düğme bu nesneyi tarif etmek için çok genel bir sözcük iken; resimde görülen ve belirtilmek istenen “ceketin düğmesi” ifadesi daha net bir şekilde nesneyi tanımlamaktadır.

İsim tamlamaları
En az iki tane ismin oluşturduğu isim tamlamalarında birinci isim “tamlayan” ikinci isim ise “tamlanan” olarak görev yapar.
Tamlayan Tamlanan
Sınıfın kapısı
Cep telefonu
Çelik tencere
Evimin bahçesinin çicekleri
İsim Tamlamaları Çeşitleri
İsim tamlamaları çeşitlerine geçmeden önce bilmemiz gereken şey tamlayan ve tamlanan denilen bu iki unsurun çeşitli ekler almasıdır. İsimler arasındaki bağlantıyı kurarak tamlama oluşmasını sağlayan bu eklere “tamlama ekleri” denilir. Peki hangi eklerdir bu tamlama ekleri ? Aşağıda inceleyelim:
- Tamlayan Ekleri (İlgi Hali Eki, Genitif Eki): -ın, -in, -un, -ün, -(n)ın, -(n)in, -(n)un, -(n)ün.
Ceket –in düğmesi Yol – un sonu Kanape – (n)- in rengi
kaynaştırma harfi
- Tamlanan Ekleri (İyelik, Sahiplik Eki) : -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü.
Ceketin düğme-(s)–i Yolun son-u Kanapenin reng-i
kaynaştırma harfi
İşte isim tamlamaları bu ekleri alıp almama durumlarına göre çeşitlere ayrılmışlardır. Dört çeşit isim tamlaması vardır:
1-Belirtili İsim Tamlamaları
2-Belirtisiz İsim Tamlamaları
3-Takısız İsim Tamlamaları
4-Zincirleme İsim Tamlamaları
1-Belirtili İsim Tamlaması
Hem tamlayan (1. isim) hem de tamlananın (2. isim) tamlama eklerini almış olduğu isim tamlamasıdır. Bir tamlamanın “belirtili isim tamlaması” olabilmesi için;
- İki tane isimden oluşması,
- Her iki isim de tamlama eklerini almış olması yani birinci isim tamlayan ekini (ın, in, un, ün), ikinci isim de tamlanan ekini (ı, i, u, ü) alması gerekir.
Örnekler:
Taşın üstü
Tamlayan Tamlanan
(1. isim) (2.isim)
*evin yolu *kalbimin sahibi *yemeğin tadı *havuzun dibi *elinin kiri
*dumanın karası, *kaderin cilvesi *hayatımın anlamı *zamanın değeri *saçının teli
*atmosferin sıcaklığı *babamın inadı *imanın şartları *mahşerin esrarı *müziğin etkisi
- NOT: Belirtili isim tamlamalarının tamlayanı ya da tamlananı zamir olabilir. “Ben” ve “biz” kişi zamirlerinde tamlayan eki ve tamlanan eki “-im ve -imiz” şeklinde değişiklik gösterebilir.
*Bizim evimiz *Benim kararım *Onun hedefi *Bazılarının cildi
*Odanın biri *Ünlülerin birkaçı *Tellerin bazıları *Bunların şeyi
- NOT: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına bir veya birden fazla sözcük girebilir.
*Kitabın yırtık sayfası (Tamlananı niteleyen bir sıfat girmiştir.)
(Tamlayan) ( Tamlanan)
*Yarimin gül kokan nefesi (Tamalananı niteleyen bir sıfat gurubu girmiştir.)
(Tamlayan) ( Tamlanan)
- NOT: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir. Dikkat ederseniz özellikle şiirlerde bu yola sıkça başvurulur.
* Sevgisi her şeye değerdi annemin.
(Tamlanan) (Tamlayan)
* Bu konudaki tek eksiği hızlı okuyamamaktı Elif‘in.
(Tamlanan) (Tamlayan)
- NOT: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan cümle içinde kullanılmamış olabilir, ya da tamlanan eki düşmüş olabilir. Biz bunu cümledeki anlamdan çıkartabiliriz.
* Odası darmadağın olmuştu. (Ahmet’in odası)
(Tamlanan)
* Kimsesi olmadığı için bakım evine alındı. (Kadının kimsesi)
(Tamlanan)
* Bu arsa onların. (onların arsası)
(Tamlayan)
* Bu arsa onların arsa. (onların arsası)
(Tnn) (Tnn)
2-Belirtisiz İsim Tamlaması
Sadece tamlananın (2. ismin) ek aldığı (-ı, -i, -u, -ü iyelik ekleri), tamlayanın (1. ismin) ek almadığı (-ın, -in, un, ün ilgi hali ekleri) isim tamlamalarıdır.
Örnekler
*Gül bahçe-(s)-i *Aşk acı-(s)-ı *Ölüm uyku-(s)-u *Hazine avcı-(s)-ı
*Bebek koku-(s)-u *Deniz su(y)-u *Sabah rüzgar-ı *Süveyş Kanal-ı
*Çanakkale Boğaz-ı *Nar ağac-ı *Fotoğraf yarışma-(s)-ı *Parfüm şişe-(s)-i
*Türkçe öğretmen- i *Makyaj kutu – (s)-u *Anlaşma metn-i *Türk asker-i
- NOT: Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına hiç bir sözcük girmez. Bu kurala aykırı kullanımlar bulunmaktadır fakat yanlış olarak değerlendirilir.
Kırşehir eski milletvekili (Yanlış)
Eski Kırşehir milletvekili (Doğru)
- NOT:Belirtisiz isim tamlaması halinde olan yer ve mekan adları oldukça fazladır.
*İstanbul Boğazı *Harran Ovası *Tuz Gölü *Bartın Kalesi
*Dolmabahçe Sarayı *Kızılay Meydanı *Gezi Parkı *Fatih Sultan Mehmet Köprüsü
- NOT: Bazı birleşik kelimeler belirtisiz isim tamlaması şeklinde oluşturulmuşlardır.
*aşçıbaşı *yüzbaşı * hanımeli *kadınbudu *kuşburnu *keçiboynuzu, *kargaburnu
- NOT: Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştiremez.
3-Takısız İsim Tamlaması
Hem tamlayanın (1. ismin) hem de tamlananın (2. ismin) hiçbir tamlama ekini almadığı isim tamlamalarına “takısız isim tamlaması” denilmektedir. Peki iki sözcük de tamlama eki almadığında birbirini nasıl tamamlayarak anlamlı bir kavram oluşturacak dersiniz?
Örnek:
Demir parmaklık
(1. isim) (2. isim)
(tamlayan) (tamlanan)
Şöyle ki; burada iki sözcüğün birbirini tamamlaması yönünden önemli olan iki durum vardır. Bunlar:
a- Tamlayan (1. isim), tamlananın (2. ismin) neyden yapıldığını belirtir. Yani tamlanan olan sözcükte belirtilen varlığın yapımında kullanılan maddenin ne olduğunu bize tamlayan vermektedir.
Örnekler
* Tahta kaşık * Deri mont * Bakır tel * Demir kapı
* Gümüş kemer * Yün çorap * Çelik tencere * Ahşap ev
* Taş duvar * Cam kavanoz * Lastik top * Keten gömlek
* Altın yüzük * Kağıt mendil * Pırlanta küpe * Mermer saray
İpucu: Bu tamlamaların takısız isim tamlaması olup olmadığını anlayabilmek için tamlayandan sonra “(-den, -dan) yapılmış” ifadesini kullanarak sağlama yapabilirsiniz.
Demir (den yapılmış) kapı
Bakır (dan yapılmış) tel
b- Tamlayan (1. isim), tamlananın (2. ismin) neye benzediğini belirtir.
Örnekler
* Demir yumruk *Altın saç *Selvi boy * Kalem kaş
* Badem göz * Kömür göz * Deniz gözlü * İnci diş
* Aslan asker * Tilki adam * İpek saç * Yufka yürek
* Pamuk kalp * Taş kalp * Şahin bakış * Çelik irade
ÖNEMLİ NOT: Takısız isim tamlamaları, sıfat tamlamaları ile sık sık birbiriyle karıştırılmaktadır. Bunun sebebi; sıfat tamlamalarını isme “nasıl” sorusunu sorarak bulmanızın yanında, takısız isim tamlamalarında da “nasıl” sorusunu isme sorduğunuzda kulağa düzgün ve anlamlı gelmesinden dolayı sıfat tamlaması yakıştırmasını yapmanızdır.
Örneğin:
- Tilki adam (takısız isim tamlaması) (nasıl adam: tilki adam)
Benzeyen: adam
kendisine benzetilen: tilki
niçin benzetildiği: kurnaz olması
Yukarıdaki örnekteki gibi takısız isim tamlamalarında benzeyen ile kendisine benzetilen arasında “niçin benzetildiği“ni söyleyebileceğiniz gizli bir unsur (benzetme yönü) bulunmaktadır. Yani adam tilkiye “kurnaz” olması bakımından benzetilmiştir.
- Kurnaz adam (sıfat tamlaması) (nasıl adam: kurnaz adam)
Yukarıdaki sıfat tamlamasında ise adam herhangi bir şeye benzetilmeden adamın niteliği vurgulanmıştır. Yani tamlama direk benzetme yönü ile oluşturulmuştur. Takısız isim tamlamalarında olması gereken ise “benzeyen” ve “kendisine benzetilen” dediğimiz iki unsurdur.
Aşağıdaki örnekleri karşılaştıralım:
*Demir yumruk: Neye benzediği (takısız i. t.)
Sert yumruk: Yumruğun niteliği (sıfat tamlaması)
*Aslan asker: Neye benzediği (takısız i. t.)
Cesur asker: Askerin niteliği (sıfat tamlaması)
*Kömür göz: Neye benzediği (takısız i. t.)
Siyah göz: Gözün niteliği (sıfat tamlaması)
4-Zincirleme İsim Tamlaması
Zor ve fazlasıyla karışık olduğu zannedilen “zincirleme isim tamlaması”nı rahatlıkla görebilmenin, aslında yukarıda anlatılan tamlamalara hakim olmanıza bağlı olduğunu biliyor muydunuz?
Zincirleme isim tamlaması, “en az üç ismin birbirini tamlama kuralları çerçevesinde tamamlayarak, bir varlık ya da kavramı karşılar hale gelmesidir” şeklinde tanımlanabilir. Bu bazen belirtili, belirtisiz veya takısız isim tamlamasının başka bir isimle birleşmesiyle; bazen de belirtilen tamlamaların yine kendileri gibi başka bir tamlama ile birleşmelerinden meydana gelir.
* Sırasıyla; bir isim tamlaması ve bir isim, tamlama eklerinin de sayesinde birleşerek zincirleme isim tamlaması oluşturabilir. Bu durumda zincirleme isim tamlamasının tamlayanı “isim tamlaması”, tamlananı “isim”den meydana gelmiş olur.
Belirtili isim tamlaması + (n)ın + isim + ı = Z. isim tamlaması
(Tamlayan) ( Tamlanan)
Bahçenin kapısı + (n)ın + kol + u
(Tamlayan) ( Tamlanan)
Benzer örnekler:
Saatimin kordonunun rengi
Sınıfın duvarının sıvası
Elif’in annesinin elbisesi
Belirtisiz isim tamlaması + (n)ın + isim + ı = Z. isim tamlaması
(Tamlayan) ( Tamlanan)
Örnek: Ses teli + (n)in + kalınlık + ı
(Tamlayan) ( Tamlanan)
Benzer örnekler:
Kayısı ağacının çiçeği
Resim yarışmasının sonucu
Kutup yıldızının parlaklığı
Takısız isim tamlaması + (n)ın + isim + i = Z. isim tamlaması
Demir kapı + (n)ın + kol + u
Benzer örnekler:
Deri montun kokusu
Mermer sarayın görüntüsü
Şahin bakışın sonucu
* Sırasıyla; bir isim ve bir isim tamlaması, tamlama eklerinin de sayesinde birleşerek zincirleme isim tamlaması oluşturabilir. Bu durumda zincirleme isim tamlamasının tamlayanı “isim”, tamlananı “isim tamlaması”ndan meydana gelir.
isim + (n)ın + Belirtisiz isim tamlaması= Z. i. t.
(Tamlayan) (Tamlanan)
Çocuk + un + ses tonu
(Tamlayan) (Tamlanan)
isim + (n)ın + Takısız isim tamlaması + i = Z. i. t.
(Tamlayan) (Tamlanan)
Gitar+ ın + çelik tel + i
(Tamlayan) (Tamlanan)
* İki tamlama birleşerek zincirleme isim tamlamasını meydana getirebilir. Bu durumda tamlayan “1. tamlama”, tamlanan ise “2. tamlama” olarak kabul edilebilir.
1. tamlama + (n)ın + 2. tamlama
(Tamlayan) (Tamlanan)
Suat’ın annesi + nin + gözlük kabı (4 isim)
(Tamlayan) (Tamlanan)
Benzer örnekler:
Okulun bahçesinin çöp kutusu (4 isim)
Eskişehir yolunun asfalt işleri
Filenin sultanlarının smaç sayısı
Videoda bile öğrenemediğimi yazılarınızda öğrendim Allah razı olsun sizden çok iyi anlatmışsınız tebrik ederim.
Gerçekten çok faydalı anlaşılır bir site. Çok yardımcı oldunuz, teşekkürler.
Şu takısız isim tamlamasını en iyi anlatan site bu site. Bazıları yufka yürek, aslan asker gibi tamlamalara sıfat tamlaması diyebiliyor. Lütfen onlara itibar etmeyiniz.
Çok güzel anlatmışsınız ellerinize sağlık.
Teşekkür ederim sayenizde 100 aldım.
Emeklerinize sağlık bir konu ancak bu kadar güzel ve net anlatılabilirdi.
Gerçekten süper bir site sadece bu konuda değil bütün konularda harika anlatıyor. Teşekkür ederim Türk dil performans ödevimi buradan yaptım iyi günler dilerim.
iyi anlatılmış sevdim bu siteyi.
Gerçekten uğraştığınız için teşekkürler çok güzel olmuş mükemmel 🙂
Gerçekten 3 yıldır anlamadığım konuyu çok güzel anlatmışsınız anladım emeğinize sağlık.
Vallahi kardeşim o kadar aradım en iyi açıklamalar sende helal olsun.
Güzel bir site bence. Bu konuları Türkçe dersinde gördük bu siteden bir daha tekrar edince aklıma daha iyi giriyor. Herkese bu siteden çalışmalarını öneririm.
Cidden çok işime yaradı çok teşekkür ederim. Salı günü sınavım vardı gerçekten çok iyi anlatmışsınız tekrar çok teşekkür ederim.
Allah razı olsun bunu yapandan. Çok fazla işime yaradı.
Türk Dil Bilgisi adlı adını bilmediğim abla veya abi keşke öğretmenimiz olsaydınız. Bilgi konusunda emin olun ki Türkiye 1.si olurum.
çok sağ olun süper olmuş
Valla ben üniversite öğrencisiyim Türk Dili sınavım var yarın çok güzel hazırlamışsınız emeklerinize sağlık 😊😊
Gerçekten ellerinize sağlık tam aradığım şeyleri buldum. Emeği geçen herkese teşekkür ederim.
Ciddi anlamda iyi bir iş çıkartmışsınız. Ellerinizle sağlık.
çok sağolun. iyi ki varsınız.
Süper tam da Türkçe proje için.
çok teşekkür ederim işime yaradı ödevim bitti sayenizde.
harika anlatmışsınız
Gerçekten güzel olmuş. Ellerinize sağlık! Bir sürü not olunca da daha çok şey öğrenmiş oluyorsun zaten… Son kez teşekkürler.
On numara 5 yıldız olmuş ellerinize sağlık.
Güzel
Aynen
Çok güzel olmuş bugün sınavım var dua edin. İnşallah 100 alırım…
çok güzel, bunun sayesinde sınavdan 85 aldım.
Allah razı olsun çok işime yaradı.
Çok teşekkür ederim sınavıma iyi çalışmış oldum 🙂
Allah razı olsun süper vallahi
çok güzel olmuş yarın sınavım var bu konuyu pekiştirememiştim başım da ağrıdığı için ders çalışmakta zorlandım ama konu anlatımınıza baktım okudum teşekkürler alla razı olsun yardımınız için
Güzel işime yaradı çok teşekkür ederim.
Çok işime yaradı Allah razı olsun
süper süper yardımcı oldu.
harika olmuş elinize sağlık.
Çok da güzel hazırlanmış hiçbir yerde yazmayan notlar burada yazıyor ama bir an önce zincirleme isim tamlamasını da eklerseniz çok iyi olur.
Zincirleme isim tamlaması da eklendi, başarılar dileriz.
ödevime çok yaradı teşekkür ederim
çok güzel
Çok çok iyi anladım Allah razı olsun.
Çok güzel anlattınız sağolun
Çok güzel bir site.
Ellerinize sağlık hocam 😉 çok teşekkürler.
Çok teşekkürler
çok güzel olmuş
Gerçekten güzel elinize sağlık
Yapanın ellerine sağlık
gerçekten çok güzel hazırlanmış emeğinize sağlık yazılım vardı çok işime yaradı. teşekkürler:)
harika bişey bunun sayesinde sözlüm 100 geldi yaşasın
Valla muhteşem olmuş ellerinize sağlık notlar çok isime yaradı 10 sınıf öğrencisiyim 🙂
çok güzel olmuş ellerinize sağlık
Gerçekten inanilmaz bir site hoca bizi takdir etti
abi süperler hoca beni takdir edip notumu 100 verdiler
Derste anlamadığım konuyu bu site sayesinde anladım çok teşekkürler.
çok güzel teşekkür ederim
adamsınız muhteşem olmuş.
Bence bu site harika
Okuyunca karar vereceğim güzel olup olmadığına
gerçekten bu site çok yaradı ödevlerime emeğinize elinize sağlık herkese tavsiye ederim 🙂
yarın sınavım var ve ben o gün derse gitmemiştim
Cok isime yaradi tesekkurler
Çok iyi inş. sınavda da öle olur 🙂
Gerçekten çok güzel olmuş. çok iyi yardımcı oldunuz. teşekkür ederim…
Proje ödevi var.Pazartesi günü vereceğim. Baya yardım etti.
teşekkürler yardımcı oldu diyebilirim
harika bir site yarın sınavım var ve isim tamlamalarından hiçbir şey anlamıyordum ama bu site sayesinde süper oldu tamlamalarım çok sağolun ellerinize sağlık
sağol
Aynen benimde proje odevim vardi çok yardimci oldu sagolun
valla çok iyi
Çok çok teşekkür ederim sağ olun çok yardımcı oldu. 🙂
valla çok güzel
süper
harika ya inşallah 100 alırım odevden
Tamlamalar konusunu en iyi sizin sitenizden öğrendim. Teşekkür ederim.
Allah razı olsun
çok güzeldi işime çok yaradı valla tşk ederim
Ne güzel ödevim çok güzel oldu mükemmel
gerçekten de yararlı oldu teşekkürler.
Çok güzel olmuş sende ötürü bea selam millet bir de sınavdan iyi bekliyom.
çok işime yaradı teşekkür ederim…
çok yararlı oldu 🙂 teşekkür ederim…
çok güzel bir site 😀
cok güzel.
harika olmuş
Çok yararli
tek kelimeyle harika olmuş
gerçekten elinize sağlık çok güzel olmuş yararlarınızdan dolayı çok teşşekkür ederim
teşekkur ederim çok yardımcı oldu
eh işte idare eder istediğim şeyler yok ama yinede olsun güzel güzel…
Allah sizden razı olsun çok teşekkür ederim.
çok beğendim. harika olmuş
çok güzel bir site
bence çok anlamlı size bir şey söyleyecem bunların hepsini yazıp öğretmene gösterdim ve bu yüzden yazılıma bedava yüz verdi
çok güzel olmuş çok işime yaradı.
bence örnekler daha çok yapabilirdi ama ilk defa hocadan cetvel yemedi parmaklarım çok sağ olsun yapan ya 🙂
sen nerde oturuyon
Çok güzel
çok beğendim süper valla tümü var herkesin ellerine sağlık…
Harika bir anlatım bayıldım sayenizde artı aldım.
Allah razı olsun teşekkürler
Bence bu site harika. Ödevimi yapmama yardımcı olduğunuz için bu sitenin kurucusuna teşekkürlerim sonsuzdur.
Bence çok güzel bir site ödevlerime yardımcı oldu Allah razı olsun yapan ve yaptıranlardan.
Çok güzelmiş çok sağolun böyle bizlere yardım ettiğiniz için.
teşekkürler
harika bi site
süper ustu super
çok güzel hazırlamışsınız emeği geçen herkese teşekkürler…
çok anlamlı çok iyi anladım sağolun
süper olmuş….çok teşekürler…
çok çok çok güzel
proje ödevim vardı çok işime yaradı çok saolun
yarın sınav var yaa güzel bilgiler Çok Teşekkürler
yarın sınavım var umarım iyi alırım
türk telekom arena
galtasaray
1905
süper ya bu site ee tabi gs de süperrrrr
çok güzel
Gercekten yararlı dil ve anlatımdan daha xok konu anlatımı beklıyorum
iyi
Süper yaaa …!!!!
bence bu çok güzel bier site her şeyi anlayabilioruz
süper bir şey istediğim gibi çıktı ödevim yaşasınnnnnnnn…
çok gzl yapmışsınız elinize sağlık
çok güzel bir sayfa
süper üstü süper
ellerınıze saglık valla cok guzel olmus
super olmus valla ellerınıze saglık
Teşekkür ederiz ancak şunu belirtelim ki tamlamalar konusunu henüz tamamlamadik. Takısız ve zincirleme isim tamlamalarını da en kısa zamanda ekleyerek yazımızı tamamlamış olacağız. Bu eksiklikten dolayi özür dileriz.
Tamlamalar konusundaki eksiklikler giderilmiştir. Herkese iyi çalışmalar dileriz.
Nolacak elinizden geleni yapmışsınız sağ olun var olun
Harika bayıldım.
çok doğru işime yaradı.
abi super (:
Bence de çok güzel olmuş teşekkürler.
Çok güzel olmuş.