FİİL (EYLEM) NEDİR?
»Evrendeki her bir varlığı tanımlayan bir isim mevcutken bu varlıkların yapmış oldukları hareketleri, içinde bulundukları durumları, etkilendikleri işleri ifade eden sözcüklere de ihtiyaç duyulmuştur. İşte fiiller bu yönüyle varlıkların yapmış oldukları bir işi, hareketi, oluşu, durumu; kip ve şahıs eki alarak belirten sözcükler olarak karşımıza çıkmaktadır.
»Bir sözcüğün eylem olup olmadığını anlamak için o sözcüğün hem cümledeki anlamına hem de “-mek, -mak” mastar ekini alıp alamadığına bakmak gerekir. Eylemlerin sonuna bu mastar eklerini getirmek mümkünken isim ve isim soylu sözcükler mastar eklerini alamazlar.
Gel(mek), oku(mak), yaz(mak), sil(mek), kır(mak), sev(mek), yıka(mak) vs.
ÖNEMLİ NOT:
Bir sözcük mastar eki (-mak, -mek) ile birlikte kullanılmışsa örneğin “görmek, yazmak vs.” bu sözcük fiildir şeklinde bir algı vardır. Bu çok büyük bir yanılgıdır arkadaşlar. Eğer sözcük mastar eki almışsa artık o sözcük fiil değil fiilimsidir (isim fiildir). Fiil ise sadece “gör, yaz” kısımlarıdır. Biz mastar ekini o sözcüğün eylem olup olmadığını anlamak için kullanıyoruz. Yukarıdaki örneklerde mastar eklerinin parantez içinde yazılmasının sebebi de budur.
FİİL ÇEŞİTLERİ;
İŞ, OLUŞ, DURUM FİİLLERİ
Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır.
1-İŞ (KILIŞ) FİİLLERİ
İş-kılış fiilleri bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. Bu işi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir nesne bulunur. Nesne bulunduğu için bu fiiller geçişli fiillerdir diyebiliriz. Bu yüzden iş-kılış fiillerinin başına “onu” kelimesini getirdiğimizde anlamlı bir ifade oluşur. “Neyi, kimi” sorularına cevap verirler. Bu eylemlere örnek bulmak için etrafınıza bakıp insanların yaptığı şeyleri tanımlayan fiilleri yazabilirsiniz.
Örneğin;
İş-Kılış Fiili
Ahmet, elindeki taşı suya attı.
Cümlesindeki “atmak” sözcüğü iş-kılış fiilidir. “Atmak” eylemi öznenin etkisiyle bir nesnenin üzerinde; yani Ahmet’in etkisiyle taş üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca bu fiilin iş-kılış fiili olduğunu anlayabilmek için kelimenin başına “onu” kelimesi getirilebilir ya da “neyi, kimi” sorularına cevap verdiğine bakılabilir.
Neyi attı? = Taşı – onu attı
ONU;
sil(mek), anlat(mak), temizle(mek), yaz(mak), al(mak), taşı(mak), kaldır(mak), tak(mak), iç(mek), kullan(mak), ısıt(mak), topla(mak), çal(mak), karıştır(mak), tara(mak), aç(mak), kapat(mak) araştır(mak), çiz(mek), öde(mek), besle(mek), büyüt(mek), öldür(mek), yut(mak), incit(mek), dengele(mek), dinle(mek), sür(mek), gör(mek), bul(mak), kes(mek), sev(mek), kaz(mak)
2-OLUŞ FİİLLERİ
Oluş fiilleri, herhangi bir etki altında olmaksızın bir varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir. Oluş eylemiyle, nesnenin üzerinde gerçekleşen değişimin istem dışı olduğunu yani isteyerek olmadığını anlarız. Oluş fiillerinde zaman unsuru vardır, eylemin gerçekleşmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekir, çünkü zamanla ortaya çıkan durumu anlatırlar. Bu eylemler nesne alamadıkları için geçişsizdirler. Dolayısıyla iş-kılış fiilinden farklı olarak “onu” kelimesini başına getiremeyiz, “neyi, kimi” sorularına cevap vermezler.
Örneğin;
Oluş Fiili
Beş sene içinde çok hızlı yaşlandı.
Bu cümledeki “yaşlanmak” eylemi oluş fiilidir. Çünkü yaşlanma eylemini gerçekleştiren bir özne yoktur bu fiil istem dışı, kendiliğinden gerçekleşmiştir. Ayrıca geçişsiz olduğunu da başına onu kelimesini getirerek anlayabilirsiniz. Onu yaşlanmak
OLUŞ FİLLERİNE ÖRNEKLER
ONU;
sarar(mak), karar(mak), morar(mak), küflen(mek), kızar(mak), bayatla(mak), paslan(mak), uza(mak), büyü(mek), sol(mak), acık(mak), ağar(mak), zayıfla(mak), eri(mek), olgunlaş(mak), çürü(mek), yeşer(mek), hastalan(mak), körel(mek), piş(mek), soğu(mak)
3-DURUM FİİLLERİ
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Eylem öznenin kendi iradesi ile gerçekleşmiştir; ancak yapılan işten etkilenen herhangi bir nesne yoktur, nesneye ihtiyaç duyulmaz. Dolayısıyla nesne alamadıkları için geçişsiz fiillerdir, “neyi, kimi” sorularına cevap veremezler, başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamsız olur.
Örneğin;
Durum Fiili
Bebeğimiz doğduğundan beri ilk kez güldü.
“Gülmek” eylemi bebeğin içinde bulunduğu durumu ifade etmiştir. Gülme eylemi bebeğin kendi iradesi ile meydana gelmiş ancak bu gülme eyleminden etkilenen bir nesne yoktur. Gülme eylemini gerçekleştirmek için herhangi bir nesneye ihtiyaç duyulmaz. Geçişsiz fiil olduğunu sözcüğün başına onu kelimesi getirerek anlayabiliriz. Onu güldü.
DURUM FİLLERİNE ÖRNEKLER
ONU;
Uyu(mak), dinlen(mek), otur(mak), sus(mak), gül(mek), ağla(mak), dur(mak), uzan(mak), çık(mak), yürü(mek), gel(mek), koş(mak), bak(mak), yüz(mek), kork(mak), dur(mak), bulun(mak)
UYARI: Durum fiili olup da nesne alabilen az da olsa örnek vardır:
Örnekler: özlemek, beğenmek…
Bu fiiller hareket belirtmediği için durum fiilidir.
Daha önce bir çok dil bilgisi konuları anlatan site gördüm fakat Türkçeyi bu kadar duru ve düzgün kullanan bir anlatım görmemiştim gerçekten çok hoş.
Çok iyi anlatmışsınız sınavdan 100 aldım sağolun ☺️
Tebrik ederiz.
On numara site sınava çalışmak isteyen buradan çalışsın.
Ben bayıldım resmen harika bir anlatım pandemi sürecinde okullar açılmadığı için bu siteye başvurdum ve yüz yüze eğitimde hoca ne sorarsa direk cevap verdim.
Acayip güzel hem kısa öz sınava çalışmak için mükemmel bir site tebrikler.
Çok iyi yarın sınavım var çok iyi anladım teşekkür ederim.
Başarılar dileriz.
Benim hocam 2 hafta bunu bize anlatamadı 1 saate öğrendim tebrikler.
çok güzel aşırı beğendim müthiş 🙂
Çok yararlı yarın sınavım var ve anlamadığım dek konu buydu hocamdan bile daha iyi anlatmışsınız bu arada 7. sınıfa gidiyorum.
bence acayip derecede çok iyi nasıl tebrik edeceğimi bilemiyorum.
Allah bu siteyi hazırlayan, emeği geçen herkesten razı olsun. Allah ne muradınız varsa versin. Hoca o kadar anlattı boş boş baktım, hele ki fiilimsinin tanımı var ya Allah onu hazırlayandan ayrı razı olur inşallah çok teşekkürler 🙂
Yahu inanılmaz derecede süper ötesi bir site nazar değmesin daha fazla örnek bekliyoruz harikasınız.
Detaylı bir şekilde anlattığınız için çok teşekkürler daha iyi anladım pekiştirmek için çok iyi bir site.
Eh be abi ben gençken neredeydiniz, yıllarca okuyup da anlayamadığım fiilleri 30 dakikada anladım, geçen yıllara mı yanayım, kaybettiklerime mi?
bence de çok iyi herkeze tavsi ederim
çok teşekkür ederim çok işime yaradı çünkü perfonmans ödevim vardı 100 almamda faydası var
Çok yararlı olmuş ellerinize saĞlık
Harika bir site çok beğendim.
gerçekten konuyu özetlemişsizin teşekkürler ve tebrik ederim harika bir çalışma olmuş işimede çok yaradı sağolsun
Gerçekten yararlı konular anlatan bir site teşekkürler 🙂
işime yaradı bilgime bilgi katti okuyup oğrenmenızı tavsıye edıyorm 🙂 😉 😀
katılıyorum
Çok teşekkürler acayip yardımcı oldunuz süpersiniz.
Çok faydalı oldu çok sağolun.
abi çok sağol anladım Allah razı olsun
Çok güzel bir site hazırlayanın eline sağlık ;D
güzel örnekler
Vallahi süper bizim tükçe kurs hocası da buradan anlatıyordu süper anlatım.
çok süper umarım işime yarar…
bence süper çok işime yaradı
Çok faydalı oldu. Emeğinize sağlık.Teşekkür ederiz.
süpersiniz
sağol ödeve yardımcı oldu thanks 😀
ödevime yardımcı oldu çok teşekkürler
Verdiğiniz ve yazdığınız bilgiler için teşekkür ederim.
Biz teşekkür ederiz, iyi çalışmalar.
😀 Güzel olmuş yaa çok açıklayıcı 🙂
Ben de bir öğretmenim. Çocuğum benden yardım istedi. Cevabımın yeterli olmadığını fark ettim. İmdadıma siz yetiştiniz. Teşekkürler.
çok teşekkür ederim projeme çok yardımı dokundu
çok güzel ödevim için çok faydalı oldu çok teşekkür ederim
Sayenizde sınavdan 98 aldım.Oda bir boşluk doldurma sorusunu yapamadım.Ama olsun.
çok yaralı oldu emeğinize gerçekten teşekkür ederim. 🙂 🙂
ödevim için çok yararlı oldu teşekkürler.
Çok faydalı içerik, hazırlayanın ellerine sağlık.
ellerinize sağlık. süper olmuş teşekkür ederiz
güzel beğendim 🙂
ben hem anladım hemde anlamdım kafam karıştı inş yazılım güzel geçer :\
şişmanlamak yıkamak yüzmek dinlemek hangisi oluş bildirmektedir lütfen yardımcı olun
bence çok güzeldi çok ama çok yardımcı oldu çok sağolun
aynen öyle kesin hoca beğenceek.
Teşekürler çok faydalı ve doğru bilgiler
Babam dökülen yaprakları süpürmüş bu cumle durum mu oluş mı yoksa iş mi? Acil cevap lazım yarın sınavım var
süpürmüş= iş fiilidir
süpersiniz
Allah belamı versin ki sayenizde 100 aldım la öğretmenin gözüne merdivenle tırmandım abi adresini söyle elini öpmeye gelecem…
Sınavınızda başarılar diliyoruz.
Örnekler vererek çok faydalı oldunuz teşekkür ederim.
Sınava hep buradan çalışıyorum teşekkür ederim…
allah razı olsun allah tutugunuzu altın etsin
çok güzel teşekkürler:)
Sınav için hazırlanmama çok yardımcı oldu çok teşekkür ederim en içten samimiyetimle sizi tebrik ederim…
çok sağolun bilgi kısa ve öz diğer sitelerde kaynaklarda bu yok sağolun
Teşekkür ederim sayenizde sınavdan yüksek alacağım
çok teşekkürler 🙂
Çok teşekkürler sınavdan sizin sayenizde iyi not alacağım ve hocaya kapak olacak, çünkü benimle sorunu var.
Yarin sinav im vadi çok tesekkurler
aynen pazartesi sınavım var çok yardımcı oldu
bizimde yarın sınav var bende yüksek bekliyorum
çok teşekkür ederim Allah razı olsun sizden. yarınki deneme sınavın inşallah iyi alırım siteye girenler benim için dua eder misiniz? küçük bir dua yeter
sağolun çok güzel artık ödevlere ilk bu siteden bakarım 😀
Çok teşekkür ederim.Senin sayende sözlüden 100 aldım 🙂
çok teşekkürler bay bir yardımcı oldu vala hocadan dayak yemedik iyiyidk 😀
sağolun
her şey açık açık yazıyo teşekkürler
çok teşekkürler ne kadar teşekkür etsem azdır
aynen çok yararlı oldun teşekkürler
Müthiş teşekkürler
gerçekten çok işime yaradı teşekkürler 🙂
çok teşşekkürler çok yardımınız dokundu ödevimede yardımcı oldunuz… 🙂 saolun
evet sağol canım ben yazdım.
Çok Teşşekürler
faydalı bir site
süpersiniz
super
çok teşekkür ederim
Çok iyi hazırlamışsınız çok teşekkürler,harika,Cok sağolun çok teşekkür ederim tam böyle bir şey arıyodum öğretmenim iş,oluş,durum’u istiyodu sağolun.Hocam, emeklerinize minnetarım çok güzel anlatımlar var.Var olun.Ellerinize sağlık anlatımınız gerçekten güzel ve anlaşılır olmuş Tebrik Ederim….
harika.
sitede çok bilgi verilmiş en çok örneklerin çokluğunu sevdim
gerçekten çok güzel anlatılmış ama biraz daha örnek ve resimler olsaydı daha iyi olurdu…
çok sağolun çok teşekkür ederim tam böyle bir şey arıyodum öğretmenim iş,oluş,durum’u istiyodu sağol
çok güzeldi teşekkürler
Çok iyi hazırlamışsınız çok teşekkürler :)))
Hocam, emeklerinize minnetarım çok güzel anlatımlar.Var olun.
birdaha ödevlerime bu siteden yararlanacağım :))
güzel anlatım
Ellerinize sağlık anlatımınız gerçekten güzel ve anlaşılır olmuş . Anlatımınızı beğeniyor ve destekliyorum .
Vallaha çok beğendim yarin sinav var inşallah çikar sizin anlatmaniz sayesinde yüksek alabilirim
aynen
benimde yarın sınaVIM VAR ÇOK TEŞEKÜRLER YETİŞTİNİZ
Ellerinize Sağlık…
Çok teşekkürler çok güzel olmuş yeniden anladım
Çok güzel çok teşekkürler konuyu yeniden anladım çok yararlı bir site
aslında çok güzel bir site ama biraz daha cümle örnekleri olsa daha iyi olurdu… 🙂
öl- doğ- filleri oluş mu durum mu??
“Ölmek” ve “doğmak” fiilleri oluş fiilleridir. “Öldürmek” ve “doğurmak” olsaydı iş (kılış) fiili olurdu.
Gerçekten çok teşekkürler sınavım vardı çok yardımcı oldu elleriniz dert görmesin.
Biz teşekkür ederiz. Faydalanmasını istediğiniz arkadaşlarınıza da facebook twitter vb sosyal medya aracılığı ile sitemizi tavsiye edebilirsiniz. Başarılar diliyoruz.
Gerçekten çok teşekkürler sınavdan yüksek not almamı sağladınız allah razı olsun sizlerden 🙂
ilk önce anlamamıştım ama burda anladım teşekkürler
teşekkürler türkçe perfonmasım vardı. yardımcı oldunuz.
şevval sen hangi okula gidiyon 🙂
bu konuyu yazan arkadaşın elleri dert görmesin Allah ona cennet kapısının kolunu sonuna kadar açma gücü versin amin teşekkürler
Tüm derslerinizde başarılar diliyoruz.
Yapanın Allah Günahlarını silsin
çok güzel bir sitedir burası arkadaşlar ben çok beğendim.
yarın m.o.s. ım var ve türkçeden de fiil konusu çıkacakmış çok yardımcı oldu sağolun ellerinize saglık :)))
çok iyi olmuş
bu konuyu anlamama çok yardımcı oldunuz konuyu birçok siteden daha önce araştırmıştım fakat anlamamıştım bu anlatın gerçekten konuyu daha iyi anlamamızı sağlıyor teşekkürler
Teşekkür ederim çok işime yaradı sizin sayenizde sınavdan yüksek alıcam allahın izniyle.Gerçi ne kadar teşekkür etsem azdır ama dualarım sizinle Allah razı olsun…
Saol kardeş yarın Türkçeden yazılım var daha iyi anladım.
Yarın Türkçe sınavım var inşallah iyi alırım kardeş saol daha iyi anladım
Açıklamalar çok aydınlatıcı, teşekkür ederiz. Bu konu gerçekten kafa karıştırıyor. Örneğin “Her sabah bu yolu yürüyorum.” cümlesinde yürümek durum fiili olma özelliğini sürdürüyor mu yoksa cümle nesne aldığı için iş fiili mi oldu?
durum fiilidir.Çünkü eğer iş fiili olsaydı başına onu kelimesini getirdiğimizde uyardı.onunu yürüyorumm oldumu hayır
iş (kılış) fiili oluyor. Çünkü hem başına “onu” kelimesini getirebiliyor hem de “kimi”, “neyi” sorularını sorduğumuzda cevap alabiliyoruz..
Sizlere Ne Kadar Teşekkür Etsek Azdır. Yardımcı Oldunuz Teşekkürler. 🙂
Biz teşekkür ederiz. Başarı dileklerimizle…
🙂 çok teşekkürler
aynen
Detaylı bir şekilde anlatımınız ve üslubunuz konuya hakim olmamıza yardımcı oluyor. Teşekkür ederiz.
Faydalı olmuşsak ne mutlu, biz teşekkür ederiz.
Çok yararli bir bilgi paylaşimi olmuş. Birkaç siteye daha baktım fakat buradaki gibi bir bilgi bulamdim. Tebrik ediyorum.
Teşekkür ederiz. Başarılar diliyoruz.
Kuzenim Dilruba’ya katılıyorum.
Ben durum fiilleriyle oluş fiillerini nasıl ayıracağımızı pek anlamadım
bana yardımcı olabilirmisiniz
Tam olarak anlamadığınız nokta nedir?
aynen
tuttuğun altın olsun abi
Çok teşekkürler. çok işime yaradı.
teşekürler umarım faydalı olur
Çok yararlı oldun kardeş teşekkürler.
bilim
çok teşekkürler
süper sınavımdan 100 aldım
Bende 100 aldım.
bol örnekli yararlı bir çalışma olmuş. ancak bir şey ilave etmek istiyorum. durum fiili olup da nesne alabilen az da olsa örnek var: özlemek, beğenmek… bu fiiller hareket belirtmediği için durum fiilidir.
Nesrin Hanım, vermiş olduğunuz bilgiden dolayı teşekkür ediyoruz. Öğrenci arkadaşların dikkate almaları gerektiği düşüncesiyle yazımıza bu bilgiyi de uyarı olarak ekledik.
Yanlız durum fiillerin örneklerinde 2 tane “yürü(mek)” var 🙂 Şaka bir yana gerçekten verdiğiniz bilgilerin kaynağı sağlam olduğuna inanıyorum. En önemlisi de yazım kurallarına verdiğiniz önemi taktir ediyorum.
abi bu konu için çok teşekkür ederim türkçe sınavım vardı sağol