Varlıklara verilişlerine göre isimler
1. Özel İsim
- Tek olan, diğer varlıklar içinde tam bir benzeri bulunmayan varlıklara verilen isimler “özel” isimlerdir.
- Aslında bir türün içinde olup sonradan isim verilen ve verileni özelleştiren takılmış isimlerdir de denilebilir.
Özel isimler genel olarak nelere verilir aşağıda bunu inceleyelim:
a. İnsan isim ve soy isimleri:
Büşra, Harun, İlknur, Ramazan, Yeter, Özlem, Bahri, Mustafa, Nazım Hikmet, Yavuz Bülent Bakiler
b. Kurum, kuruluş, dernek, üniversite isimleri:
Mimar Sinan Lisesi, Kıbrıs Türk Kültür Derneği, Türk Tarih Kurumu, Kırıkkale Üniversitesi, Kırşehir Valiliği, Yenimahalle İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü
c. Millet, ümmet, din, mezhep isimleri:
Türk, Azeri, Almanlar, Çeçen, Ruslar
Müslüman, Hristiyan, Yahudi, Musevi…
İslamiyet, Hristiyanlık, Yahudilik, Musevilik…
Hanefi, Şafii, Alevi…
d. Dil isimleri:
Türkçe, İngilizce, Fransızca, Özbekçe, Tibetçe…
e. Kıta isimleri:
Afrika, Asya, Amerika, Antarktika, Okyanusya, Avustralya, Avrupa
f. Ülke ve bölge isimleri:
Türkiye, Lübnan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Afganistan…
Güney Amerika, Doğu Trakya, Güney Yemen, Batı Avrupa, İç Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi, Karadeniz Bölgesi…
g. İl, ilçe, mahalle, bulvar, cadde, sokak isimleri:
Kırşehir, Tokat, Amasra, Boztepe, Yenimahalle, Keçiören, Atatürk Bulvarı, İvedik Caddesi, Nigar Sokak…
h. Deniz, okyanus, göl, akarsu, boğaz ve geçit isimleri:
Karadeniz, Akdeniz, Marmara Denizi, Hint Okyanus, Atlas Okyanusu
Tuz Gölü, Hazar Denizi, Abant Gölü, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çanakkale Boğazı, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı…
ı. Dağ, tepe, ova, yayla isimleri:
Uludağ, Mescit Dağı, Erciyes dağı, Everest Tepesi, Harran ovası, Konya Ovası…
i. Yıldız ve gezegen ve adları:
Uranüs, Mars, Jüpiter, Venüs, Büyükayı…
j. Kitap, gazete, dergi, eser isimleri:
Milliyet (gazetesi), Sabah (gazetesi); Nokta (dergisi), Aksiyon (dergisi); Türk Dili (dergisi); Çalıkuşu, Araba Sevdası…
k. Hayvanlara ve varlıklara takılan özel isimler:
Karabaş, Pamuk, Maviş, Tekir, Boncuk, Oyuncağım Tomtom…
2. Cins İsim
- Aynı cinsten bir çok varlığın ortak olan ismine “cins” isim denir.
- Bu isimlerin varlıkları tek nesne ile sınırlı değildir.
- Cins isimlerde kelime ile nesne arasında herkes tarafından bilinen gerçek bir bağlantı vardır. Örneğin “göz” denildiğinde bir organ ismi olduğu herkesçe bilinir.
- “şehir” kelimesi dünyada olan bütün şehirlerin cins ismiyken, memleketinizi ifade ederken söylediğiniz “Kırşehir, İstanbul” vs kelimeleri özel isimdir.
Cins isimleri örnekleriyle sıralarsak:
a. Organ/uzuv isimleri:
bel, kol, beyin, kalp, göz…
b. Akrabalık isimleri:
anne, baba, kardeş, amca, babaanne, enişte, dayı…
c. Araç/eşya/enstrüman isimleri:
kanepe, kulaklık, çatal, tablo, gitar, saz…
d. Hayvan/bitki/çiçek isimleri:
köpek, şahin, aslan, fındık, vişne, biber, papatya, karanfil…
e. Kavramlar:
hüzün, kaygı, akıl, ümit…
f. Meslek/meslek sahibi isimleri:
öğretmenlik, öğretmen, mühendislik, mühendis, memur, futbolcu, spiker…
g. Giyecek isimleri:
gömlek, palto, ceket, etek, şapka, eldiven, smokin…
h. Yiyecek/İçecek isimleri
barbunya, mıhlama, menemen, ekmek, lahmacun, meşrubat, su, gazoz …
ı. Sayı isimleri:
üç, iki yüz, altı, yedi bin…
i. Renk isimleri:
mavi, yeşil, turuncu, kırmızı…
j. Zaman isimleri:
salise, saniye, dakika, saat, gün, ay, yıl, yüz yıl, asır…
k. Soru Kelimeleri:
neden, niçin, kim, nereden, hangi, kaç, kaçıncı…
Üniversiteyi örnek Hacettepe Üniversitesi yazarken büyük yazıyoruz fakat normal ‘Üniversite’ yazarken büyük mü yazıyoruz küçük mü?
Doğru, özel isimle birlikte kullanıldığında üniversite kelimesi büyük harfle yazılır örneğin: “Ankara Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi vb” cümlede tek başına kullanılmış ise küçük harfle yazılır.
Elinize sağlık. Hakikaten iyi bir site herkese tavsiye ederim.
Arkadaşlar ocak şubat mart falan özel isim mi cins isim mi?
Ay isimleri eğer belirli bir tarih belirtecek şekilde cümle içinde kullanılırsa özel isim olarak kabul edilir ve büyük harfle başlayacak şekilde yazılır, örneğin:
Bu yıl Oscar ödülleri 26 Şubat 2017’de sahiplerini bulacak.
Ay isimleri tam bir tarih belirtmeden cümle içinde kullanılırsa cins isim olarak kabul edilerek küçük harfle başlayacak şekilde yazılır, örneğin:
Milli Eğitim Bakanı öğretmen atamalarının şubatta yapılacağını duyurdu.
Ellerinize sağlık bunları yazan kişiye çok teşekkürler işimi çok yaradı.
Annem bana “falaka” isimli kitabı aldı. Bu cümlede özel isim var mı? falakanın f si büyük mu yazılmalı?
Bu cümlede “Falaka” bir kitap adı olduğu için özel isimdir. Özel isimler büyük harfle başlar 😉
Sağolun, çok işime yaradı. Bilgiler özenli ve açıklayıcı yazılmış.
Çok güzel ödevim vardı onu da yaptım.
Kurum ve okul adları özel isim mi yoksa cins isim mi acaba?
Kurum ve okul adları özel isimler sınıfına girmektedir.
Örnekler:
Milli Eğitim Bakanlığı
Türk Dil Kurumu
Yargıtay
Mimar Kemal Lisesi
İsmail Erez İlkokulu
Çok ama çok güzeldi bana yardımı çok oldu.
çok iyi oldu işime yaradı
Çok iyi abi böyle iyi insanlar var mı ya hala Allah razı olsun.