
Büyük Ünlü Uyumu
Büyük Ünlü Uyumu
Dilimizdeki bir sözcüğün ilk hecesinde “a, ı, o, u” kalın sesli harflerinden biri varsa sonraki hecelerdeki sesli harfler de kalın olmak zorundadır; sözcüğün ilk hecesinde “e, i, ö, ü” ince sesli harflerinden biri varsa bundan sonra gelen sesli harfler de ince olmak zorundadır. Kalınlık-incelik uyumu olarak da bilinen bu kurala “büyük ünlü uyumu” diyoruz. Bir sözcüğün büyük ünlü uyumuna uyup uymadığını görebilmeniz için kalın ve ince sesli harfleri tanımamız gerekmektedir. Daha sonra rahatlıkla çözümleme yapabilirsiniz.
Kalın sesli harfler: a, ı , o, u
İnce sesli harfler: e, i, ö, ü
Karanlık= Ka – ran – lık
(k)→(k)→(k) = Büyük Ünlü Uyumuna Uyar
Üşengeçlik= Ü – şen – geç – lik
(i)→(i) → (i) → (i) = Büyük Ünlü Uyumuna Uyar
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYAN SÖZCÜKLERE ÖRNEKLER:
- Kalın seslileri kalınlar takip eder:
Çomak, yufka, kapıcı, ağaç, kutu, karanlık, çalışma, anlayış, yakışıklı, boğaz, araba, yuvarlak, ormanlık, susuz, kırlangıç, adım, oturmak, susadım, bağlama, anahtar, baba, bacanak, hala, dayı, bağımlı, bağışlama, baklava, bıçak, nokta, ocak, oduncu, ovalamak, dağınık, olumlu, kurnazlık…
- İnce seslileri inceler takip eder:
Gözlükçü, bekleyiş, birikim, eskici, çiçekçi, sinirsel, türetmek, tütün, şömine, belirteç, yüzeysel, kibirli, seyirci, gözcülük, gözetleme, kömürlük, incelemek, ergenlik, derin, verimli, işlem, peynir, gelincik, yüzük, gençlik,, birliktelik, sindirim, gergin, heybetli, süresiz…
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYMAYAN SÖZCÜKLER
- Türkçede başka dillerden alınmış alıntı kelimeler vardır. Bu kelimelerde büyük ünlü uyumu kuralı aranmaz.
Örnekler: Gramer, orkestra, nişasta, tiyatro, psikoloji, stüdyo, trafik, protein, istasyon, istatistik, diyalog, nakil, otomobil, pehlivan, ziyafet…
- Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
Örnekler: Pazartesi, hanımeli, keçiboynuzu, balıkgözü, bilinçaltı, yüzbaşı, yavruağzı, Samanyolu, tavukgöğsü, çekyat, bilgisayar…
- Türkçe olduğu halde büyük ünlü uyumuna uymayan kelimeler de bulunmaktadır. Ayrıca zaman içinde değişikliğe uğramış bazı sözcükler de büyük ünlü uyumuna uymaz.
Örnekler: Anne (ana), dahi (dahı), elma (alma), hangi (hangı, kangı), kardeş (karındaş)
- Türkçedeki bazı ekler eklendikleri bazı sözcüklerin büyük ünlü kuralına uymamasına sebep olur. Bu ekler, -leyin -gil, -mtırak, -ken, -daş (-taş), -ki -yor, ekleridir.
Örnekler:
Sabahleyin, akşamleyin (B.Ü.U. Uymaz)
Geceleyin (B.Ü.U. Uyar)
Dayımgil, halamgil (B.Ü.U. Uymaz)
Teyzemgil (B.Ü.U. Uyar)
Yeşilimtrak, eşkimtrak (B.Ü.U. Uymaz)
Morumtrak (B.Ü.U. Uyar)
Bakarken, çıkarken (B.Ü.U. Uymaz)
Giderken (B.Ü.U. Uyar)
Meslektaş, dindaş (B.Ü.U. Uymaz)
Arkadaş (B.Ü.U. Uyar)
Yarınki, onunki (B.Ü.U. Uymaz)
Seninki (B.Ü.U. Uyar)
Seviyorum, gidiyoruz (B.Ü.U. Uymaz)
Küçük Ünlü Uyumu
Düzlük-yuvarlaklık uyumu olarak da bilinen küçük ünlü uyumu kuralını rahatlıkla öğrenebilmeniz için düz-yuvarlak ve dar-geniş sesli harfleri tanımanız gerekmektedir.

Küçük Ünlü Uyumu
Dudakların durumuna göre:
Düz Sesliler: a, e, ı, i (sesli harflerin sırasıyla ilk dörtlüsü olarak düşünebiliriz)
Yuvarlak Sesliler: o, ö, u, ü (sesli harflerin sırasıyla son dörtlüsü olarak düşünebiliriz)
Ağzın açıklığına göre:
Dar Sesli Harfler: ı, i, u, ü
Geniş Sesli Harfler: a, e, o, ö
ÖNEMLİ NOT: Küçük ünlü uyumunda her bir sesli harf kendinden önceki sesli harften sorumludur. Büyük ünlü uyumundaki gibi ilk hecedeki sesli harfe bakılarak diğer sesli harfler bu ilk heceye göre değerlendirilmez. Bunu bir trene benzetebilirsiniz. Büyük ünlü uyumunda treni çeken ilk vagondan sorulurken; küçük ünlü uyumunda her bir vagondan ayrı ayrı sorularak uyum değerlendirilir.
A) Bir sözcükte düz ünlü harflerden (a, e, ı, i) sonra yine düz ünlü harfler(a, e, ı, i) gelebilir. Yani düz ünlülerden sonra yuvarlak ünlüler (o, ö, u, ü) gelemez. Gelirse bu sözcük küçük ünlü uyumuna uymaz.
Örnekler:
Patlıcan = a (düz) → ı (düz) → a (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Seyirci = e (düz) → i (düz) → i (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Sıcaklıklar = ı (düz) → a (düz) → ı (düz) → a (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Bilezik = i (düz) → e (düz) → i (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Senaryo = e (düz) → a (düz) → o (yuvarlak): Küçük ünlü uyumuna uymaz
B) Bir sözcükte yuvarlak ünlü harflerden (o, ö, u, ü) sonra düz/geniş (a, e) ve dar/yuvarlak (u, ü) sesli harfler gelebilir. Yani yuvarlak sesli harflerden sonra (o, ö, ı, i) gelemez.
Örnekler:
Okunaklı = O (yuvarlak) → u (dar/yuvarlak) → a (düz/geniş) → ı (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Öğrenci = Ö (yuvarlak) → e (düz/geniş) → i (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Ulaşım = U (yuvarlak) → a (düz/geniş) → ı (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Ürünler = Ü (yuvarlak) → ü (dar/yuvarlak) → e (düz) : Küçük ünlü uyumuna uyar
Otobüs = O (yuvarlak) → o (yuvarlak) → ü (dar/yuvarlak) : Küçük ünlü uyumuna uymaz
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYMAYAN SÖZCÜKLER
- Başka dillerden Türkçeye girmiş alıntı kelimelerde küçük ünlü uyumu aranmaz.
Örnekler: Biyografi, stüdyo, kilogram, arkeolog, fotoğraf, katalog, personel, profesör, gramofon, istasyon…
- Türkçe olduğu halde küçük ünlü uyumuna uymayan kelimeler de bulunmaktadır.
Örnekler: Avuç, çamur, kabuk, kavun, kavurmak, kavuşmak, savurmak, yağmur…
- -ki aitlik eki yalnızca birkaç örnekte küçük ünlü uyumuna uyar:
Örnekler: Bugünkü, dünkü, öbürkü…
Konuyu video ile pekiştirmek isterseniz büyük ünlü uyumu ve küçük ünlü uyumu videolarına erişmek için tıklayınız.
Valla TDK sitesinden daha ayrıntılı bence. Emeğiniz büyük, çok sağ olun <3
Acaba takıldığımız soruları yazsak cevabını verebilir misiniz:)
Çok teşekkür ederim. Bu konuyu bir türlü anlayamıyordum. Özellikle küçük ünlü uyumunda verdiğiniz önemli not kısmı çok işime yaradı 👍
Emeği geçen herkese teşekkür ederim site çok süper. Lise 1’e gidiyorum ders kitabındakiler sadece laf olsun diye yapılmış okuyup okuyup anlamamıştım çok teşekkürler.
Teşekkür ederim.
Allah razı olsun projemde çok yardımcı oldu. Çok teşekkürler.
İyiymiş teşekkür ederiz.
Bir şey soracaktım. Yumurtluyordu kelimesindeki ünlü düşmesi hangi nedenden kaynaklanıyor ?
Bazı isim ve isim soylu sözcükler türetilirken türeme sırasında ünlü düşmesi meydana gelebilmektedir.
Yumurta> yumurt(a)lamak > yumurtlamak bu duruma örnektir. Ayrıca sözcükte
Yumurtluyordu (“la” yapım ekindeki geniş “a” ünlüsünde daralma meydana gelmiş, “u” dar ünlüsüne dönüşmüştür.)
Çok güzel çok iyi bir site harika olmuş cok teşekkürler
gerçekten çok yardımı dokundu yarın dil anlatım sınavım var ama hoca hiçbir şey anlatmadan sınav yapıyo 1. sınavdan 73 almıştım ve bu okulun en yüksek notuydu şimdi umarım yükselir
Gerçekten harika olmuş teşekkürler. 😀
Eyvalllah çok yardımcı oldu yapanların ellerine sağlık
kal- sözcüğü büyük ünlü uyumuna uyarmı
tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
Burdaki yazan arkadaşların hepsine katılıyorum çok güzel bir çalışma olmuş birşey isteyebilirmiyim ses olayları hakkında bilgi veren bilir misiniz anlamadım yazılıma çıkacak
Ödevimde çok yardımcı oldu
Ellerinize sağlık çok güzel olmuş sağolun yazılıda çok işime yarıyacak umarım düşük almam, bir de video olsa tamamdır
Bence çok güzel sağolun var olun bana çok yararı dokundu
elinize sağlık müthiş olmuş teşekkürler
harika olmuş teşekkürler
Gerçekten çok işime yaradı
Acaba deniz kelimesi iplik kelimesi dolap kelimesi televizyon kelimedi kitaplik kelimesi sonuc kelimesi tiyatro kelimesi battaniye kelimesi idare kelimesi devlet kelimesi politika kelimesi sevgi kelimesi ogretmen kelimesinden hangileri buyuk unlu uyumuna uyar
Kalın ünlüler: a, ı, o, u
İnce ünlüler : e, i, ö, ü
ve bir kelimede kalın ve ince ünlüler, büyük ünlü uyumuna göre bir arada olmayacağı için;
Büyük ünlü uyumuna uyan kelimeler: Deniz, iplik, dolap, sonuç, devlet, sevgi, öğretmen
Büyük ünlü uyumuna uymayan kelimeler: Televizyon, kitaplık, tiyatro, battaniye, idare, politika’dır
Çok teşekkürler emeğe saygı 🙂
İnşallah 100 alırsın
Çok teşekkurler
afferin size
teşekkür ederiz beni disiplinden kurtardınız ödevlerime çok yardımcı oldu ödevimi yapamasaydm disipline paket 😀
Ödevlerinizi yaparken konuyu özümseyerek, öğrenerek yapıyor olmanızı dileriz. Başarılar.
“Otobüs = O (yuvarlak) → o (yuvarlak) → u (dar/yuvarlak) : Küçük ünlü uyumuna uymaz”
denilmiş. Sanki uyuyor gibi. Yanlış anladıysam düzeltirseniz sevinirim.
“Bir sözcükte yuvarlak ünlü harflerden (o, ö, u, ü) sonra düz/geniş (a, e) ve dar/yuvarlak (u, ü) sesli harfler gelebilir. Yani yuvarlak sesli harflerden sonra (o, ö, ı, i) gelemez” tanımından yola çıkarsanız;
Otobüs = O (yuvarlak) → o (yuvarlak) → u (dar/yuvarlak) : Küçük ünlü uyumuna uymaz
Çünkü, otobüs kelimesindeki ikinci “o” ünlüsü, kelimenin küçük ünlü uyumuna uymasına engel olmaktadır.
Bence çok sevinme çünkü yanlış değil
Helal size gardaşım. Çalışmak için güzel site
çok güzel site bayıldım
Gerçektem mükemmel bayıldım poreje ödevime yardımcı oldu inşallah 100 alırım yazanın ya da hazırlayının eline sağlık
Çok sağolun ödevden 100 aldım hazırlayanın eline sağlık çok teşekkürler
Başarılar diliyoruz.
vallaha çok güzel dedin tolunay
Diyebilir yani nolmuş ki
Pardon yanlış anlamışım pardon özür
İnşallah yüzalırsın
Alper 100
çok teşekkürler sınavda çok işime yaradı teşekkürler arkadaşlar
Çok mu işine yaradı aynen benim de işime çok yaradı.
harika
Sağolun.
güzel yorum
Ödevlerimi yapmama yardımcı olduğunuz için teşekkürler 🙂
Arkadaşlar kim yaptıysa ellerine yüreğine sağlık bu site sayesinde 100 aldım çok teşekkürler.
gerçekten yardımcı oldu
Harika sağolun. Test çözerken işime yaradı.
oo ben Türkçe sınavından 100 aldım.
çok güzel tatil ödevime yardımcı oldu.
çok teşekkür çok yardımcı oldunuz.
Vallahi çok iyi olmuş
çok güzel mükemmel sağolun.
Süper çok işizime yaradı teşekkürler
Çok güzel yazı, çok iyi anladım teşekkür ederim.
Gerçekten Çok Ama Çok İşime Yaradı. Yarın Sınavım Vardı. Burdan Anlamadığım Yerleri Öğrendim. Çok Güzel Bir Site Herkese Tavsiye Ederim. Bana Gerçekten .ok Yardımcı Oldu. Burdan Edirneye Selamlar 😀 😀 😀 😀 Sara Öz..
Çok guzel
sağolun teşekuler
Anlamadığım şeyleri daha iyi anladım
“Benim de vaktim olsa belki ben de büyük bir profesör olurdum, böyle körleşip kalmazdım, dedi”
Yukarıdaki parçada büyük ünlü uyumuna uymayan kaç sözcük vardır?
A)1 B)2 C)3 D)4 E)5
Arkadaşlar burada “vaktim” kelimesi ve “profesör” kelimesi mi alınmalı yoksa” profesör” kelimesi yabancı kelime olduğu için büyük ünlü uyumu aranmadığından dolayı, onu almayıp sadece “vaktim” kelimesi mi alınmalıdır? yani cevap A şıkkı mı? B şıkkı m?
cok guzel olmus
ama bana kelime lazım 20tane küçük büyük ünlü uyumuna uyar mı uymaz mı
sağolun akşam ama çok basit oldu
ödevim için çok iyi oldu teşekkürler
cok güzel olmuş yapan tüm arkadaşlara tşkr ederim
süper yaaaaaa işime yarar umarım
Çok sağolun. Çok yararı dokundu. Sayenizde öğretmenimden azar işitmeyeceğim 😉
sağolun ödevimde işime yaradı tsk
güzel tam hocanın dediği gibi
inşallah
ben cümle istiyorum kelime değil
İstemiyon madem bu sitede ne işin var.Mağdem cümle istiyon bu siteden sonra bir site var oraya girsen iyi edersin.Git o site gir öyle gel bence sen hemde o kelimelerle cümle kurabilirdin.Aklın yok napalım git o siteye bak tmm mı bence yine anlamadın çünkü senin beynin kücük ondan anlamıyon.
Gerçekten güzel bir yazı olmuş işime çok yaradı sağolun.
Başarılarınızın devamını diliyoruz.
amin herkesin
Bence çok yararlı bir site.Hazirlayan arkadaşlara çok teşekkürler.
Ödevlerime çok yardımcı oldu teşekkür ederim.
çok teşekkür ederim.
İnş. hoca kbul eder işime yaradı ödev için 🙂
çok güzel!
cok yardmci oldnz. Teskkr edrm
mükemel çok saolun
Ya her konuyu muhteşem bir şekilde anlatıyorsunuz. Başka bir yerde anlayamıyorum hep buraya bakıyorum çok teşekkürler elinize sağlık.
Çok teşekkürler sayenizde mükemmel bir kopya hazırladım 😀
çok güzel bir site tşk ederim ama bizim hoca deftere yazın dedi çok uzun bir az daha kısa olobilirdi ama yine saol
merhaba ben harun bu siteyi çok sevdim bu site sayesinde ödevlerimin herhepsini bitirdim
Çok teşekkürler. Sayenizde küçük ünlü ve büyük ünlü uyumu hakkında kafama takılan soruları bulmuş oldum.
aynen
çok açıklayıcı olmuş bu bana çok yaradı teşekkürler
Açıklama çok güzel zaten anladım yani gören okuyan arkadaşlarımız umarım anlamıştır teşekkür ederiz çok güzel bir çalışma
Çok açıklayıcı bir anlatım olmuş. Teşekkür ederiz.
Teşekkür ederiz. İyi çalışmalar.
anlamadım k. ünlü uyumunu yardım edermisiniz
Tam olarak anlamadığınız kısım nedir? Soru cevap şeklinde izah edelim.
canım beyzanur okusa zaten anlar anlatabiliyor muyum? hem sanane 🙂
Adamlar soru sormuş neyin kafasınıyaşıyon mal garı cevap versen olurmusun